Edd Erndedang:gfeschd

Teil1 

Frija horren d´Leid jo nidd vill s´feiann. Dó wóóa  Faasend, Pingschdmäändach, Kirf, d´M;ääadeskirf unn Grischdaach. Wenn s´dann awwa g´feiad hann, dann isedd rund gang.

Enn ganz doll Feschd im Herbschd wòòa ed Erndedang:gfeschd. Ma hodd so richdich Grund fóóa s´ feiann. Draußen um Feld unn im Gaaden wóóa d´Ääawedd all geschaffd. Da Kella unn da Schbeicha wóóaren voll. Da Winda kunnd kummen. Wied an dem Daach zugang is, will ich och vazeelen.

Da Dach hadd aangefong wie imma. In Allaherrgoddsfriih sinn s´uffg´schdann, dass s` ach jó sollden ferdich wiaren.

Wie s´ed Vieh vasorchd un s´ Moijn geß hòrren, hann  sich die Buuwen ferdich g´mach. Ed wòòa jo enn scheena Schbäädsummadaach. Schuu un Schdrimmb hann die zween Jingschda  nidd g´brauchd, bei soom Werra sinn s´ imma all baawes g´laaf,  enn kurz Buggs un enn Hemd aus Leinen hann g´langd. Da Hanne had sich ganz besonnaschd fein g´mach. Ma wääs jo nidd, fòòawadd ed gudd sinn kann, a wòòa jo schließlich 24 Jòòa ald, enn schdaddlicha Mann un noch nidd vaginn, obwoll a enn Aau uff ed Hein Marei gewòrf had, dad woo wisawie g`waand had, un wooa im Winnda alld hin maaijen gang iß. A had sein gudd Buggs aang´schdribbd, die Bään hann jo ganz eng aang´lee. Galljan hòdd ma noch nidd kannd, d´ Buggs iss meda Rigg´nschnall s´sammeng´zoo, un da Leddariemen iss um d´Bauch g´bunn wòòad. An d´ Fiiß hòrra enn Paa Schdrimmb, die wo d´ Mammen noch sellwa g´schdriggd hòdd un enn Paa gräffdija Leddaschuu. Wääjades hòrra jo fòòa d´ Schdallääwed d´ Glumben, die wòòaren bei uus awwa nidd ganz aus Holz, nua d´ Soolen, dad anna wòòa aus Ledda. Wemma dann vamm Schdall inned Haus gang iß, dann had ma d´ Glumben ausgedòòn un iß uff d´ Schdrimmb rinn. Fòòa uwwed Feld s´ gehn hòdd ma gräffdich Leddaschuu un enn Paa Gamaschen aangedòòn. Uff sein weiß Leinenhemd med dem brääden Graachen harra enn Schlobb g´bunn un dann noch d´ Jubben aangedòòn. A wòòa sich noch nidd im Glòòaren, obba sein nau Schibbkabb aanduun soll òrra nidd. D´ Gläddschkabb wòòa jo fòòa Wääjades. Enn schnaddsa Kerl wòòa da Hanne, un ed Käddchin hed neischd dageend g´had, wenn sein Zukinnfdija graad so geween wääa wie sein Bruuda. Edd unn edd Ännchin hann ija gudd Monduua aangedòòn. Dea brääd, schwääja Rogg med vill Falden drinn un dad Leifchin med Puffaarmen, dad woo ganz eng g´mach wòòa, fòóa d´ Figuua s´ b´toonen, wòòaren aus ääm Schdigg. Dea brääd, schwarz Sammdgirrdel iss ganz schdramm zug´zoo wòóad. D´ Halfschuu aus Glanzleda hòrren scheen Schnallen als Vazierung. Dad Schmuggschdigg vann dea ganz Gläädung wòòa awwa ed Schnillduch vann da Mammen, dad woo iwwa d´ Schillan g´leed wòòad iß, un d´ Schirz aus schwarza Seid. Am Hals hòrred enn scheen Ked merrem grooßen Greiz.  Wie s´ all so weid wòòaren, horred graad s´sammeng´laud unn s´ hann sich uff d´ Wech g´mach fòòa in d´ Kirch. Um ed Ännchin had sich da Hanne jo nimme s´ kimman brauchen. Ed iß med seinem G´schbuusi, dem Woll Paul gang. Da Nigg´l wòòa ach ald g´nuch, fòòa sich sellwa s´ sorjen. So hòdd da Hanne nua noch ed Käddchin, ed Marei und d´ Heini bei sich.

 

Teil2

D´ Kirch wòòa so voll, daß enn Haufen Leid draußen vòòa da Diija g´schdann hann. Vòòa, runnsrimm d´ Aldaa, wòòa alles uffg´baud, wadd da Herrgodd uus g´scheng:gt hadd im Gaaden unn um Feld: dadd wòòaren: weißa Kabbes, rooda Kabbes, Purredden, Wurzeln, Sellerie, Kirrbissen, großen, gläänen, rooden, geelen, griinen, g´schbreng:gelden, g´schdreifden, kuchelrunden, aairunden, flach wien Unnataas, Salaadgummadden, Innmachgum-madden, Zuggariiwen, Roodriiwen, Rummeln, Grummbann, Kòòa, Wääs, Hawwa, Äbbel, Bieren, Gweddschen. Iwwamm Aldaa, beim eewijen Lichdchin hòdd vann da Degg runna enn großa Erndegranz g´hong:g. Da Kirchenkòòa hadd g´sung, unn da Paschdòòa had so scheen iwwa die Gaaben Goddes g´bredichd un s`dann g´seend. Nòò da Mess hann d´ Leid noch vòòa da Kirch g´schdann unn hann sich all Nauichkädden vann da vegangenen Wuch vazeeld. Vill Leid sin in d´Ausschdellung vam Obst- und Gaadenbauverein in d´Saal in da Hild gang. Da Hanne is bei d´ Poschdhannes seinen Friischobben dring:gen gang, unn edd Ännchin iss medd d´ Kinna hemm fòòred Middachessen s´ kochen. Um halwa drei wòòa dann deja groß Umzuch. Beim Schdraußmadds hann sich die Pääadswään, ääna schenna g´schmiggd wie deja anna, uffg´schdelld unn sinn durjedd ganz Dorf bis in d´Gänsbornwies gejeniwwa vamm Glòòsen Peeda g´zoo. Jeeda Waan hadd ebbes annaschdes daag´- schdelld. Da Gääadna Auguschd Strauß, da Loorenzen Auguschd, horren Bluumenwaan g´mach: an jeeda Egg hòrren Palmbäämchin g´schdann, iwwa dem Waan wòòren Baldachin aus weißen Nelgen g´schbannd, runnsrimm d ganzen Waan nix wie Bluumen, Bluumen, Bluumen unn vill Griines. Um Waan hòrrem Auguschd sein Maria un noch zwoo annarra Fraauleid medd Gränzcha um Kobb midden innem Beed medd Roosen g´sidsd. Ann da Seid wòòren groß Schild dòò woo druffg´schdann hòdd: „Die schönsten Blumen für jeden Brauch, kauft man am besten beim August Strauß“. D´Schreinerei Freitag harren Waan vann d´Hand-werga g´mach. All B´ruufa, die wo in Helzwella vadreed wòòren, sinn merrem simboolischen Handwergszeichen daag´schdelld wòòad, unn vann jeedem B´rufsschdand wòòa ääna medd seina Schaffmondua um Waan. An da Seid hòdd um grooßen Schild g´schdann: „Alle Berufe in Stadt oder Land, kommen aus dem ehrbaren Bauernstand.“ Uff dem Waan vamm Schmidd, uff dem woon Feijaschdell unnen Amboss g´schdann hòdd, an dem wòò da Schmidd g´hämmad hòdd, kunnd ma lesen: „ Uralt ist der Schmiedeberuf und schwääa, es brauchd ihn der Mensch und auch die Pääa.“

Uwemm annaren Waan hann Fraauleid an richdijen Schbinnräädann g´sidsd unn hann Schoofswoll g´schbunn. Annem G´schdell hann Wollschdrimmb, lang Gnieschdrimmb unn Soggen, Pollowann, Gläddschkabben unsofort g´hong:g, unn um großen Schild hòdd g´schdann: „Selbst gewonnen, selbst gesponnen, selbst gemacht ist die echte Bauerntracht.“ Die Fraauleid, Kinna unn da Kudscha hòrren ihr Drachd aan. Hinna dem Grummbawaan vamm Glòòsen Peeda medd dem Schild „Der fleißige Bauernstand ernährt die Menschen in Stadt und Land“ sinn Fraauleid in ihren Schaffgläädann, medd da Grummbahagg um Buggel unn d´Grummbakärf zwischen sich maschiad. Haauschdaddds hòrren en Bridschenwaan uff dem wo 4 Männa ihr Dreschflejel im Vierataggd g´schwung hann un enn annara am Dengelschdogg enn Sens g´dengeld hadd. Umm Schild kunnd am lesen: „Ohne Korn kein Brot, ohne Brot der Tod.“ Hinnam Waan sinn Männa gang medd Sensen und Rechen um Buggel. Da Leewhanne horren glään Schoofhääad iwwa d´Schdròòs g´drief unn sein Glääna, da Edde unn sein zween Hinn hann s´ sammeng´hall. Ach da Geißenvarein hòrren scheenen Zuch s´sammeng´schdellt. Da Hansi, da Geißenbugg hòdd sogaa enn Ziehwäänchen g´zoo. Edd wòòren noch eddlich anna Wään unn Grubben s´ g´sinn.

 

Teil3

Unnen am Gänsborn aankumm, hadd sich da ganz Zuuch uffg´leest. Die ganz Wies hadd zug´schdann medd Dischen unn Bäng:g. Die wòòaren im Nullkommanix all b´sedsd.

Ed had Kaffe un Kuchen, Limnad, Biea un Schnabs ginn. Fòòa jeden ebbes. Fòòa d´ Kinna wòòa aach g´sorchd. S´ wòòaren den Alden d´ ganzen Danach aus d´ Fieß. Da Heini wòòa d´ ganzen Danach nidd s´ g´sinn, a kunnd sich so richdich ausdoowen. Da eejaschd harra innam Gleddabaam, en riesengroß Ficht, die wo g´scheeld un med Schmääasääf ing´schmääad un dóódafóóa schbijelgladd wóóa, g´schdann un had g´luud, wadd owwen am Granz in ung´fääa 10 bis 15 Meeda g´hong:g had: enn Gròòwurschd, enn glääna Sching´n, enn Saggmessa un noch anna Sachen. A had sich fòoa d´ Gròòwurschd endschied. Wien Aaichadd issa d´ Schdamm ruffg´grawweld. Zwaaimóól harran Paus g´mach bisa owwen wóóa. Dann  harra sich d´ Gròówurschd g´schnabbd, ind Hemd rinn g´schdoch un wòòa dann wie da Blids unnen. Sein Hänn han g´brand wie Feia. Dea   Wurschd heefd sich jo uff, fòòa ebbes s´ essen s`g`winnen harred jo noch anna Schbilla ginn. Zween Rollwään wòòaren aannennanna g´schdelld wòòad, wie soon Aard Biin. Enn grooß Bidd wòòa voll Kääs:schmäja. Enn paa Fraauleid hann vamm runden Brood anschdäänich Heweln abg´schnied un d´ Kääs druff g´gibbeld. So aan die zeen Kinna, Buuwen un Mädcha, sinn ruff uff die Wään, hann sich enn Schmääja g´schnabbd un uwwed Kommando vamm Hännschin gewaad. Dann issed loßgang. Jeeda had sein Maul uffgereß, sooweid wija kunnd, awwa die Schmäja iss nidd ringang, da Kääs wòòa s´ digg druff, dea harren im G´sichd g´gleefd bis inna d´ Aauen. Uff zwoo Bagg´n hann s´ g´kaaud. Iwwaräämmòòl had Ääna sein zween Armen in d´ Hee gereß, sein Hänn wòòaren lääa, awwa sein Maul noch voll, a hòdd gewunn, a hodd als easchda sein Schmääa vadriggd. Wenn da Heini ach nidd gewunn hòdd, a wòòa uff jeedenfall diggbauchsadd, òòhne seinen Wurschd aang´schnied s´ hann. Fòòa noch weida meds´schbillen wòòara s´ faul un s´ mied, a had liewa zug´luud. Beim Sagghubbsen harra sich uff d´ Wies g´leed un had  b´guudachd wie s´ in die Sägg rinn g´grawweld sinn, enn hochg´zoo un iwwam Bauch s´sammeng´hall hann. Dòò hann schunn die Määschden enn Fääla g´mach, s´ hann den Sagg nidd schdramm g´nuch hochg´zoo, hann dann vasuchd s´ laafen anschdad s´ hubbsen, sinn dòódafòòa ind Schdoll-bann kumm un aandauand uff Maul un Naas g´fall. Weja als Easchda ind Ziel kumm is, deja hodd g´wunn ni s Gläänichkädd gried. Beim Aaijalaafen wòòared g´naau so luschdich. Die woo medg´mach hann, hann all in ääna Reih g´schdann. Jeeda hòdden Leffel in da Hand, un dòòdruff harren Aaij g´lee. Die anna Hand hann s´ mißden uff d´ Bugg´l hallen. Bei „Loos“ sinn s´ all ab. Nòòn paa Schridd sinn schunn die määschd Aaija runnag´burzeld. Goddsei-dang:g wòòarend nua Briih- òrra Gibsaija, die richdijen wòòaren nidd fòòa s´schbillen dòò. Dòò had da Heini g´sinn, ni  an den Wään nòmmòòl ebbes loß wòòa. D´ Kääs:-schmääja wòòa all, un da Hännschin hòrren Gääschel med da lang:g Schnuua draan in da Hand. An die Schnuua harran Wirschdchin g´bunn, den wòòa dann iwwa d´ Kebb vann d´ Kinnan g´hall had. Die kunden danòò schnabben, awwa òòhne d´ Hänn s´ g´brauchen. Jeedesmòòl wenn s´ g´-schbrung sinn, had da Schòrsch d´ Wirschdchin hochgereß, ni s Ganze iß vann fòòaren loßgang. Dad wòòaren Schbaß, bis ään soon Schluuri doch sein Hänn ind Schbill braad hódd. Deja is hochg´schbrung, had dadd Wirschdchin g´schnabbd ni s abg´haau so schnell wieja kunnd hadd.  Ed wòòa g´naau wie am Feijawääafeschd òrra am Berchfeschd. Fòòa d´ Heini hòdd sich dea Danach g´loond. Am schbääden Òòwend hòrra enn Flasch Limmnad, enn Brezzel, enn Saggmessa un seinen Gròòwurschd gewunn. A wòòa also braggdisch Selbschdvasorja an dem Danach. Òòwens wòòaren s´ all gligglich, die äänen voll, die annan doodmiid.

Heinz Bernard